Kripto parada 'Türkiye' etkisi

Türkiye'de daha önce neredeyse hiçbir denetimin uygulanmadığı bitcoin gibi kripto paraların alışverişte kullanılması yasaklandı. Yapılan bu ilk sınırlayıcı düzenleme ile kripto varlıkların kullanıldığı faaliyet alanları sınırlanmış oldu.

Bugünkü Resmi Gazete'de yayımlanan yönetmelikle kripto paraların ve dağıtık defter (distributed ledger) teknolojisi kullanan varlıkların ödemelerde kullanımı yasaklanırken, küresel kripto para fiyatları, başka ülkelerin de benzer sınırlamalar getirebileceği endişesiyle düştü. Bitcoin yaklaşık yüzde 3 değer kaybederek 61,490 dolara indi.

Kripto paralar dünya üzerinde çeşitli yerlerde geleneksel varlıklar gibi alınıp satılabildiği gibi, ticari ürünlerin alım satımında ödeme aracı olarak kullanıyor. Değerleri diğer varlıklara göre çok daha oynak olan kripto paraların paylaştığı dağıtık altyapı bireylerin bir aracı olmadan birbirlerine ödeme yapmasına imkan veriyor.

Kripto paraların ticari ürün alım satımında kullanılmasının en bilinen örneklerinden biri kısa zaman önce Tesla'nın bitcoin ile binek araç satışına başlaması oldu. Çok yaygın olmasa da bazı şirketler tüketici ürünleri veya hizmetlerinin kripto parayla alınmasına izin veriyor. Türkiye'de ise Rolls-Royce ve Lotus markalarının distribütörü Royal Motors kripto parayla alım işlerini kabul edeceğini bu hafta açıklamıştı.

TCMB tarafından hazırlanan yönetmelikte, ilk defa hukuki anlamda kripto varlığın tanımı yapılırken, kripto varlıkların ödemelerde doğrudan veya dolaylı şekilde yapılmasına 30 Nisan'dan itibaren yasak getirildi.

Düzenleme ile birlikte kripto paraların alımı ya da satımı yasaklanmadı. Kripto paralar, özel şirketlerce işletilen kendilerine özel borsalarda alınıp satılıyorlar. Türkiye'de bu alanda BtcTurk, Papara, Bitci gibi şirketler faaliyet gösteriyor.

Düzenleme ile ödeme hizmeti veren ve elektronik para kuruluşu olarak sınırflandırılan şirketlerin kripto paraların alım-satımının yapıldığı borsalara para transferine aracılık etmesi engellendi. Ödeme hizmeti kuruluşlarının kripto varlıklara dayalı iş modelleri geliştirmesi yasaklandı.

TCMB'den ayrıca yapılan yazılı açıklamada kripto varlıkların herhangi bir düzenlemeye tabi olmaması, değerinin aşırı oynaklık göstermesi, merkezi olmayan yapısı, sahiplerinin bilgisi dışında usulsüz olarak kullanılabilmesi ve yasadışı faaliyetlerde kullanılabilmesi gibi risklerin yarattığı tehlikelere dikkat çekildi.

Kripto varlıkların ödemeler alanında kullanılmasını sağlayacak çeşitli girişimlerin gözlendiği belirtilen açıklamada, "Bu varlıkların ödemelerde kullanılmasının, yukarıda bahsedilen sebeplerle işlemin tarafları açısından telafisi mümkün olmayan mağduriyetler yaratma ihtimali bulunduğu ve bu alanda mevcutta kullanılan yöntem ve araçlara karşı güven zaafiyeti meydana getirebilecek unsurlar içerdiği değerlendirilmektedir" denildi.

Papara'nın kurucusu Ahmed Karslı, Apara televizyonuna yaptığı değerlendirmede, "Kripto para, kripto varlık nedir bunun tanımının yapılmış olması değerli... geri kalan hususta çok olumlu yorum yapamayacağım... Biz bu düzenlemeyle küresel düzenlemelere aykırılıklar yarattık, hem de kendi kamu politikalarımızla çeliştik. Reform programında fintech'lere verilecek desteklerden bahsediliyor, ama şimdi fintech'lerin yapamayacağı bir şey (olarak kripto varlık) tanımlanıyor" dedi.

Dünya genelinde giderek artan sayıda insan yatırım veya spekülasyon amaçlı olarak diğer varlıklara göre çok daha sert değer kazancı veya kaybı yaşayan kripto varlıklarda alım yaparken Türk yatırımcıların ilgisi TL'nin değer kaybetmesiyle birlikte hızla arttı.

ABD'li araştırma kurumu Chainanalysis'e göre Türkiye'de kripto paraların işlem, yani alım-satım hacmi şubat başı ile 24 Mart arasında 218 milyar lira (26 milyar dolar) oldu. Bu tutar bir yıl önce 7 milyar liranın sadece biraz üzerindeydi.

Türkiye'nin ödeme yasağının ardından ABD borsalarına kote kripto para ve blockchain bağlantılı faaliyet yürüten şirketlerin hisseleri, açılış öncesi işlemlerde yüzde 1,5 ile yüzde 6 arası değer yitirdi.