Devalüasyon nedir? Sebepleri nelerdir?
‘Değer düşmesi' anlamına gelen “Devalüasyon” kelimesini son günlerde sık sık duyar olduk. Devalüasyon, bir devletin resmi para biriminin diğer ülke dövizleri karşısında değer kaybettirilmesidir. Devalüasyon devlet tarafından, ülke ekonomisine yapılan dışarıdan bir müdahaledir.
Abone ol
Hiç bir ülke, kendi para biriminin diğer para birimleri karşısında değer kaybetmesini istemez. Fakat bazı durumlar devalüasyon yapılmasını, ekonomik toparlanma açısından zorunlu hale getirebilir.
Devalüasyonun en önemli uygulanma sebebi, ekonominin dış ticaret dengesinin açık veriyor oluşudur. Bir ekonomide toplam ithalat, toplam ihracatın üzerinde ise o ekonomide dış ticaret açığı mevcuttur. Bu durumda devalüasyon ile, ilgili ülkenin satın alma gücü zayıflatılarak, daha fazla ihracat, daha az ithalat gerçekleşmesi sağlanmaya çalışılır.
Ülke para biriminin diğer dövizler karşısında değerinin azalmasıyla, satın alma gücü zayıflar ve ithal malların fiyatı alım yapacak ülke için artmış olur, ülkenin dış ülkelere ihraç edeceği ürünlerin fiyatı ise düşmüş olur. Böylece ihracat gelirlerinde artış, ithalat giderlerinde ise azalış kaydedilerek bütçe dengeye getirilmeye çalışılır.
NEDEN DEVALÜASYON?
Devalüasyonda asıl amaç ihracatı arttırıp özendirerek ülkenin ticaret açığını dengelenmektir. Bir örnekle anlatmamız gerekirse; Mısır ABD dolarının kara borsaya düşmesinden dolayı kur açısından ciddi baskı yaşamıştı. Karaborsanın yükselmesi, Mısır’ın yurt içi üretimini ve yatırımlarını ciddi sekteye uğratmıştı. Bu sebepten dolayı Mısır Mart 2016 yılında Amerikan doları karşısında kendi para birimini %14 devalüe etti.
TÜRKİYE'DE DEVALÜASYON
Türkiye'de de geçmiş dönemlerde devalüasyona gidildi. Türk lirasının Amerikan doları karşısındaki değerine göre devalüasyon yapılarak, çapraz kurlar dolara göre belirlendi.
Cumhuriyet'in kurulduğu 1923 tarihinde 1 dolar 0,75 kuruş idi. Zaman içinde değişen ülke ekonomisi şartları devalüasyonu da beraberinde getirdi.
–1940 yılında resmi kura ek olarak döviz satışlarında yüzde 48 oranında prim uygulanmaya başlamış olup, 1 dolar 1940’da 1,11 TL, 1945’de de 1,31 TL olmuştur.
–Türkiye'de ikinci devalüasyon 4 Ağustos 1958 tarihinde yapılarak 2,83 TL olan ABD doları 9 liraya çıkarılmıştır.
–10 Ağustos 1970 tarihinde Süleyman Demirel hükümeti tarafından devalüasyonla 1 ABD doları 9 liradan 15 liraya çıkarılmıştır. Daha sonra 1978 yılına kadar değişik zamanlarda mini devalüasyonlar uygulamasına gidilmiştir.
